O ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ αναγνωρίζεται σαν κλασικό έργο της νέας ελληνικής λογοτεχνίας, σαν το ωραιότερο λυρικό αφηγηματικό ποίημα που γράφτηκε σε γλώσσα νεοελληνική. Εξήγηση που απαντά στο γιατί ένα αφιέρωμα αποκλειστικά σ' ένα ποίημα - αλλά και ανοίγει («έργο κλασικό», «το ωραιότερο», «γλώσσα και λογοτεχνία νεοελληνική») μεγάλο κύκλο ερωτημάτων. Απάντηση σ' αυτά θα βρει, πιστεύουμε, ο αναγνώστης στα κείμενα που ακολουθούν.
Ο Ερωτόκριτος, το αριστούργημα της ώριμης Κρητικής λογοτεχνίας του 16ου και 17ου αιώνα
είναι θαυμαστός και μόνο για την αντοχή του στο χρόνο. Γράφτηκε πριν από τέσσερίς αιώνες, στη βενετοκρατούμενη Κρήτη - κι από τότε ακτινοβολεί. Αρχικά η κυκλοφορία του, σε χειρόγραφα, μάλλον θα περιορίστηκε σ' έναν κύκλο καλλιεργημένων αστών του νησιού. Ύστερα ακολούθησε τους Κρητικούς που κατέφευγαν στα Επτάνησα μετά την οθωμανική κατάκτηση της Κρήτης, το 1669 - πάντα χειρόγραφος. Πρωτοτυπώθηκε στη Βενετία, το 1713, καθώς η πλούσια χειρόγραφη διάδοση του δεν έφτανε, προφανώς, να καλύψει τη ζήτηση. Αυτό είναι ενδεικτικό.
Μην ξεχνούμε πως αυτοί οι δέκα χιλιάδες στίχοι του Βιτσέντζου Κορνάρου δεν γράφτηκαν για να παίζονται -μ' όλο που κι έτσι, στο πάλκο, αγαπήθηκε ο Ερωτόκριτος- αλλά για να διαβάζονται. Και οι, πάμπολλες έκτοτε, λαϊκές και ατημέλητες εκδόσεις του διαβάστηκαν αμέτρητες φορές. Το σημαντικότερο, και το πιο υποψιαστικό για το μέγεθος της συμβολής του Ερωτόκριτου στην αναγέννηση της ελληνικής γλώσσας και συνείδησης : η διάδοσή του περισσότερο κι απ' την ανάγνωση στηρίχτηκε στην αποστήθισή του.
Μέχρι πρόσφατα στην Κρήτη κυρίως αλλά και στα Επτάνησα κι αλλού ήταν πολλοί που ήξεραν να απαγγέλλουν από στήθους Ερωτόκριτο. Μπορούμε απ' αυτό να φανταστούμε τις φορές που οι στίχοι του Κορνάρου ξεδίψασαν άπειρες καρδιές, αιώνες. Ίσως αυτό εξηγεί -σαν χάρη σε μνήμη κυτταρική- γιατί η γλώσσα του Ερωτόκριτου, γλώσσα με καταγωγή ιδιωματική, ακούγεται μολαταύτα οικεία, μεταφέρει αβίαστα ιδέες και αισθήματα, μάλιστα αναβαθμίζοντας τα με τη δύναμη της τέχνης . Ακριβώς όπως το θέλησε ο ποιητής . Ένας άνθρωπος της Αναγέννησης και που, μ'αυτό το «ερωτικό παραμύθι» του πρόσφερε στα ιδεώδη του νέου ανθρωπισμού ένα ιδανικό μέσο να γίνουν κτήμα κοινό και κίνητρο των ελληνόγλωσσων . «...όποιος του πόθου εδούλεψε εισέ καιρό κιανένα ας έρθει για ν' αφουκραστή ο,τί 'ναι εδώ γραμμένα...»
Μέρος Πρώτο
Ο βασιλιάς της Αθήνας Ηράκλης και η βασίλισσα του Άρτεμη αποκτούν μια μοναχοκόρη, την Αρετούσα, που μεγαλώνει έχοντας συχνή συντροφιά τον νεαρό Ρωτόκριτο, γιο του Πεζόστρατου, σύμβουλου του βασιλιά. Ο Ρωτόκριτος την ερωτεύεται και μαζί με τον φίλο του Πολύδωρο, τραγουδά κρυφά κάτω απ' τα παράθυρα της. Μια νύχτα οι δυο φίλοι, σε μια συμπλοκή με ανθρώπους του βασιλιά σταλμένοι να τους συλλάβουν, σκοτώνουν δυο από αυτούς. Ο Ρωτόκριτος. με την προτροπή του Πολύδωρου, ταξιδεύει στην Έγριπο (Εύβοια). Η Αρετούσα, σε μια επίσκεψη στον άρρωστο πατέρα του, ανακαλύπτει την ταυτότητα του τραγουδιστή. Όταν ο Ρωτόκριτος επιστρέφει βλέπει ότι λείπουν τα ερωτικά του τραγούδια και η ζωγραφιά της βασιλοπούλας, Γνωρίζοντας ότι όσο αυτός έλειπε μόνο η Αρετούσα μπήκε στο δωμάτιο του, καταλαβαίνει πω; το μυστικό του μαθεύτηκε και ανησυχεί. Ωστόσο, εκείνη όχι μόνο δεν του θυμώνει, αλλά ανταποκρίνεται στην αγάπη του με κρυφές ματιές.
Μέρος Δεύτερο
Ο Ηράκλης οργανώνει ένα κονταροχτύπημα για να διασκεδάσει την κόρη του και για να της βρει κατάλληλο σύζυγο. Έρχονται από πολλά μέρη πρίγκιπες και άρχοντες για να αγωνιστούν, παρουσιάζονται ένας - ένας και η εμφάνισή τους περιγράφεται λεπτομερώς. Τελευταίος φτάνει ο Κρητικός Χαρίδημος, ο άρχοντας της Γόρτυνας . Ένα ποιμενικό «ιντερμέδιο» εξιστορεί τον τραγικό του έρωτα για την κοπέλα που παντρεύτηκε και σκότωσε κατά λάθος στο κυνήγι. Ο Καραμανίτης Σπιθόλιοντας τον κατηγορεί ότι έχει στην κατοχή του ένα σπαθί που είχε κλέψει ο πατέρας του Κρητικού από τον δικό του πατέρα και τον προκαλεί σε μονομαχία. Ο Κρητικός δέχεται και σκοτώνει τον Καραμανίτη. Όταν η γκιόστρα αρχίζει τελικά την επομένη, ο βασιλιάς ορίζει τρεις «πρωταθλητές» - Τον Κυπρίδημο από την Κύπρο, τον Κρητικό Χαρίδημο και τον Ερωτόκριτο - που θα αναμετρηθούν με τους υπολοίπους . Ο Ρωτόκριτος νικά τον Φιλάρετο από την Μεθώνη, τον Ηράκλη από την Έγριπο και τον Δρακοκαρδο από την Πάτρα. Ο Κυπριώτης νικά τον Δημοφάνη από την Μυτιλίνη τον Ανδρόμαχο απο το Ανάπλι, τον Γλυκάρετο από την Αξιά (Νάξο) και τον Πιστόφορο του Βυζαντίου. Τέλος, ο Κρητικός νικά τον Δρακόμαχο από την Κορώνη, τον Νικοστράτη από τη Μακεδονία και τον Τριπόλεμο από τη Σκλαβουνιά. Ο Πιστόφορος, παρά την ήττα του, παίρνει το έπαθλο του ομορφότερου αγωνιστή. Γίνεται κλήρωση ανάμεσα στους τρεις για να αναδειχτούν οι δύο που θα αναμετρηθούν στο τελικό κονταροχτύπημα. Ο Κρητικός αποκλείεται και φεύγει χωλωμένος. Ο Ρωτόκριτος αγωνίζεται με τον Κυπριώτη, υπερισχύει και στεφανώνεται νικητής από την Αρετούσα.
Μέρος Τρίτο
Η αγάπη των δύο νέων εκδηλώνεσαι τώρα πιο τολμηρά: συναντιούνται κρυφά τις νύχτες και συνομιλούν από τη μια κι από την άλλη πλευρά ενός παραθύρου με σιδεριές. Ο Ρωτόκριτος ξεθαρρεύει και παρακαλεί τον πατέρα του να πλησιάσει τον βασιλιά και να ζητήσει το χέρι της Αρετούσας. Ο Πεζόστρατος δέχεται πρόθυμα να βοηθήσει τον γιο του και πηγαίνει στον βασιλιά. Ο Ηράκλης αντιδρά βίαια στην τόση αυθάδεια: ο γάμος της κόρης του μ' έναν κοινό θνητό είναι αδιανόητος. Ο Ρωτόκριτος τιμωρείται με εξορία Πριν φύγει, συναντιέται κρυφά με την Αρετούσα, ορκίζονται πίστη αιώνια κι εκείνη του δίνει το δακτυλίδι της, ενθύμιο και εγγύηση παντοτινής αφοσίωσης.
Μέρος Τέταρτο
Υποψιαζόμενος τη συνενοχή της Αρετούσας, ο Ηράκλης αποφασίζει το γάμο της με το βασιλόπουλο του Βυζαντίου. Όταν εκείνη αρνιέται, οργισμένος τη ρίχνει σ' ένα μπουντρούμι μαζί με τα νένα της, τη Φροσύνη. Μπαίνοντας ο τέταρτος χρόνος της φυλάκισής της, ο ρήγας της Βλαχιάς εισβάλλει και απειλή την Αθήνα. Ο Ρωτόκριτος αποφασίζει να βοηθήσει. Με το υγρό που του δίνει μια μάγισσα βάφεται μελαχρινός, κι έτσι αγνώριστος ρίχνεται στον πόλεμο και γίνεται το φόβητρο του εχθρού. Σε μια κρίσιμη μάχη σώζει τον Ηράκλη και όταν, αργότερα, ο ξένος ρήγας προτείνει να κριθεί ο πόλεμος σε μια μονομαχία, προσφέρεται να αντιμετωπίσει αυτός το πρωτοπαλίκαρο των Βλάχων, τον Αριστο. Σε μια αναμέτρηση που κρατά ώρες, σκοτώνει τον Αριστο και σώζει την Αθήνα.
Μέρος Πέμπτο
Ο Ρωτόκριτος έχει τραυματιστεί σοβαρά στη μονομαχία αλλά σιγά - σιγά καλυτερεύει . Σε ένδειξη ευγνωμοσύνης, ο Ηράκλης του προσφέρει το βασίλειό του, όμως εκείνος ζητά μόνο για γυναίκα του την κόρη του βασιλιά . Η Αρετούσα αρνιέται επίμονα, πράγμα που χαροποιεί τον Ερωτόκριτο . Πάντα μελαχροινός, αγνώριστος, κρυμμένος πίσω απ' το όνομα Κριτίδης, την επισκέπτεται στη φυλακή. Δοκιμάζει την πίστη της εξιστορώντας της τον ίδιο του τον θάνατο και δείχνωντάς της το δαχτυλίδι της, που του έδωσε δήθεν, ο Ερωτόκριτος πρίν πεθάνει. Εκείνη θρηνεί και χάνει τις αισθήσεις της και τότε αυτός φανερώνει την πραγματική του όψη, χρησιμοποιώντας ένα αντίδοτο υγρό. Στη συνέχεια αποκαλύπτεται και στον βασιλιά, που πιά δεν μπορεί παρά να δεχτεί το γάμο. Ο Ερωτόκριτος και η Αρετούσα βασιλεύουν ευτυχισμένοι για πολλά χρόνια.
Βρέντζος Γιώργης-Ερωτόκριτος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου